27/03/09

Dialetos - Crónicas em Mirandês pelo Dr. Amadeu Ferreira!

CRÓNICAS EM MIRANDÊS


CRÓNICAS EM MIRANDÊS
«O mirandês é uma língua astur-leonesa, que pertence ao grupo das línguas românicas. Durante séculos foi uma língua de transmissão oral, tendo sido dada a conhecer à comunidade científica e estudada pela primeira vez por José Leite de Vasconcelos, no fim do séc. XIX. Estima-se entre 7 e 10 mil o número actual de falantes, incluindo os que habitam no Concelho de Miranda do Douro, em três aldeias do Concelho de Vimioso e os i/emigrantes. Foi oficialmente reconhecida pela lei nº 7/99, de 29 de Janeiro, aprovada por unanimidade pela Assembleia da República.
Com o objectivo de contribuir para manter viva esta língua, o Centro Nacional de Cultura decidiu destacar semanalmente neste portal as crónicas em mirandês publicadas no jornal Diário de Trás-os-Montes pelo Dr. Amadeu Ferreira, presidente da Associaçon de Lhéngua Mirandesa.

LA ROSQUILHA
Anquanto bestie la xambra nuoba, Antonhico dezie-le a la mai:
- Ah mai, se calha nun bai haber na percion ua rosquilha tan grande cumo la mie.
- Nien acuparanças!
- Pus nó, se fura un cachico mais grande aposque nien cabie na boca de l forno. Yá la puodo meter ne l braço?
- Bá, stá quieto senó nun sou capaç de te peinar.
Cun sue rosquilha ne l braço, Antonhico iba todo rifeiro rue arriba, pula mano de l pai. Assi, podie ir alantre de la percion, cumo ls homes i ls rapazes grandes, an pie ls pendones.
- Mira a ber se al garoto le dá gana de mejar, que hoije yá le besti las calças sien racha.
- Bai-te a tue bida que nós acá mos amanhamos.
Quando chegórun al sagrado, yá ls pendones sbolaixában pul Sagrado i ls andores ampeçában a salir de l’eigreija. San Roque i Santa Bárbela asperában na rue. Era la percion de l folar, la mais lharga de todas i an que nanhun santo quedaba n’eigreija, tirando l Senhor de la Buona Muorte que yá salira Quinta i Sesta Feira Santa.
Antonho miraba ls outros garoticos por baixo la gorra, a medir l’anchura de las rosquilhas. Inda nun bira outra cumo la del. Ls homes que parában a falar cul pai, atentában-lo:
- Ah Antonho, quaije sós tan grande cumo la rosquilha. Astanho yá sei adonde bou a comer l folar.
Antonho ancolhie-se, runseiro, agarrado a la pierna de l pai. Pa l anho inda le bou a pedir a mie bó Ana ua mais grande. I sentie l braço a crecer al modo que pensaba na rosquilha que le iba a pedir a la bó.
La percion habie ampeçado a andar. Antonho iba alantre cul pai, mesmo an pie la carreira de pendones. Nun fura ir agarrado a la mano de l pai i yá haberie dado ua chimpa.
- Tu nun te me pongas a mirar pa las aldragas de l cielo senó inda te bás a caier i a scachar la rosquilha. Apuis bás a ber cumo te çpacho pa tue mai, a cantar la muriana.
Antonho miraba pa l suolo, cun alguns stiercos inda por arrecolher, mas nun aguantaba muito tiempo sien mirar pa ls pendones. Parecie que lo ancandilában. De la parte de trás la percion oubie-se, sumida, la boç de las mulhieres a cantar l Alaluia. L cura dezie algo que nun s’antendie i lhougo las mulhieres tornában cul Alaluia. An pie ls homes iba-se melhor. Falában uns culs outros subre cumo stában a medrar ls panes, ls anxertos i cousas assi. Nesto, quando la percion yá iba nas eiras, bieno ua eiraçada tan fuorte que l pendon mais grande caiu-se al suolo. Lhougo ls homes que íban alantre se fúrun alhá a correr:
- Me cago nesta mocidade d’agora que nien fuorça ten, dixo l tiu que iba a falar cul pai d’Antonho.
- Antonho, agarra-me aqui l gorro que bou a botar tamien ua mano.
Antonhico, só biu l gorro de l pai na mano i ls homes a ajuntá-se al redror d’adonde caíra l pendon. Sien tirar ls uolhos dalhá, deixou-se quedar a ber l pendon chubir, nun sbolaixar que matraqueaba cula batida de l aire. Era l pai que lo asseguraba nas manos, culas piernas stancadas pa ls lados para aguantar melhor l’airaçada. Miu pai lhieba l pendon, ye mais fuorte que todos, pensou. Quando se botou a correr para ir a tener cul pai nien mirou nua poça d’auga, chena de lhama, lhougo delantre del. Dou ua chimpa tan grande que yá só se lhembra de star a chorar al cuolho dun tiu i sien la rosca ne l braço.
- La mie rosquilha, la mie rosquilha, you quiero la mie rosquilha!
Antre dues lhágrimas, biu la rosquilha toda scachada i amboznada ne meio de la lhama. I saltou a çupapos i a cuntapies al tiu que lo traie al cuolho.
- You quiero la mie rosquilha, la mie rosquilha!
L tiu puso-lo ne suolo pus nun aguantaba culs cuntapies.
- Mira, bai-te a tener cun tou pai, senó bai a tue mai que te faga outra.
Yá l pai lo agarraba al cuolho i falaba cul a ber se serenaba:
- Manda-me amolar la rosquilha i ben mas ye cumigo a lhebar l pendon grande.
L pai puso-lo a las scarranchicas i agarrou-se al pendon mais grande:
- Deixa ber, dixo pa l rapaç que lhebaba l pendon. Tu, Antonho, bota-le las manos senó you nun sou capaç de l aguantar. Agarra-lo bien, que el nun há-de fazer caçuada de nós.
Antonhico fui deixando correr las lhágrimas, mas agarrou-se al pendon. Quando mirou pariba i biu cumo sbolaixaba i la bara debelgaba cul aire, fui-se squecendo de la rosquilha. La bara era gorda, mas agarraba-la culas dues manos cun tanta fuorça que yá le dolien. A las scarranchicas de l pai, sentie-se a bolar i tan crecido que subertie porriba de todos. Mirou pa ls rapazes grandes i biu que nanhun lhebaba rosquilha anfilada ne l braço. Tamien cula rosquilha anfilada ne l braço nun dá para agarrar l pendon.
Mal la percion chegou outra beç al Sagrado, asperou que ls santos antráran n’eigreija. Apenas biu la mai, corriu par’eilha, cula xambra nuoba chena de lhama i l carreirones de las lhágrimas secas inda marcados na cara, i dixo-le:
- Ah mai, pa l anho acho que yá nun bou a querer la rosquilha.
I anquanto las mulhieres cantában ls últimos alaluias, Antonho ampalpaba la parte de trás las calças a quedar bien cierto de que yá nun tenien racha cumo las de ls garoticos pequeinhos. A la puorta l’eigreija, l pendon grande sbolaixaba inda cun mais fuorça. Pa l anho, pensou, nien que faga bien aire, bou-le a dezir a miu pai que dambos a dous somos capazes de fazer bida del.» in http://www.e-cultura.pt/DestaquesDisplay.aspx?ID=2565
Dr. Amadeu Ferreira
amadeujf@gmail.com

3 comentários:

  1. O Helder Amigo sacudiu-me com esta evocação do falar mirandês do dr Amadeu Ferreira. Minhas mui queridas terrinhas queridas a coração português! Aqui lhe deixo poeminha autobiográfico de infância em liberdade vivida lá com meu muito saudoso amorinho a essas terrinhas e gentas de uma Miranda da doçura infinita e distante! Aí floriram meus primeiros sonhos e só os sonhos nos fazem grandes para a vida! Hoje, nestes declives de idade, conto 64, mais vivos vivo ainda meus sonhos. Envoltos que estão já da névoa desmemoriada acaso vagando por perdidas vertentes mirandesas de san Martino mesclados na beleza imorredoura da paisagem. Em lídimo nirandês amaria lhe grafar este meu despretencioso registo, Helder Amigo, mas o «mirandês vivo» que por meus 7 9 anos falei em andanças da ribeira da Angueira em meu tão nobra San Martino, esse mirandês vivo lhe dizia se esfumou se efumou também por quebradas com seus ecos já sumidos pelo tempo, quebradas e recantos recônditos de escondidos ninhos hoje relembrados! Tudo se esfuma é lei inexorável... até que a Eternidade nos devolva quanto amámos e acalentámos com todos os intactos devaneios que nos moldaram a vida!
    Lá vai então o poeminha:

    ‘Eu ainda menino…’
    Uma casa térrea, a bacia, da água, em alumínio,
    sol esbatendo-se sobre sobrado;
    íngreme ruela, que vai da escola primária
    ao quintal do Gouveia, que Deus haja.
    A vida deu comigo até Lousa, aldeia num planalto;
    donde as iluminações: Uma queda dum cavalo:
    Por sorte abraçou-nos terra verde, ali escassíssima.
    Uma foto tirada quase noitinha, eu num pijama de flanela,
    num corredor que vai até à fraga. Também a neve!
    Os passos, sobre ela distanciando-se, eram do meu pai,
    que ia, a mais uma semana, ao serviço, à vila.
    A mãe, as sopas, cebola, nabiça, alho, ou milho, amargurando ceias.
    Bombos, e pandeiretas, gaiteiros, dia fabuloso, cabeçudos, gigantones,
    zés-pereiras, pertinho a uma varanda nossa, quiçá num 2º andar.
    Na Senhora da Assunção, em Vilas Boas,
    estoiravam foguetes e lágrimas.
    Na noite deslumbrada, da aérea leveza insuflada,
    caía devagarinho a Madona Branca.
    Por San Martino:
    ‘Lo rapazo d’la professora anda a la ’scola, la rapaza nó.’
    O forte brado: Gaitas-de-foles, piruetas festivas, saltimbancos.
    A ciganita a toda a hora pedinchava: ‘Uma codinha, e danço!’
    Os pulos loucos, os paulitos: ‘Mirandum se fui a la guerra.
    Num sei quando benerá.
    Se benerá pula Páscua se pur la Trenidá.’
    Minha primeira comunhão,
    e eu com um ar deprimido a posar a eterno retrato.
    Ribeira, sombras mansas, decadentes chorões.
    Cegonhas a amplo voo.
    Tortuosos caminhos, fontanários, água borbulhante.
    Longas peregrinações, vadiagem, até ao pôr-do-sol, p’las leiras.
    Vozes limpas, ancestrais, cantarolai-me La Çarandilhera.
    Voltarei outra vez a ser menino!
    Por Belém, num azulado beco, à varanda,
    a moinhos em papel do vento velas girando.
    Estúrdia, noite de Santo António.
    Cerra-se compacta negridão sobre a murada cidade.
    Que é dos alunos? E os poetas aluados por onde andam?
    É já antemanhã, prenhe certeza.
    Trindade Coelho, conterrâneo,
    desejavas ainda O Reino… Está aí.

    Vale, Helder,
    Ochôa, por tudo quanto de belo a terra dá e o homem suja!

    ResponderEliminar
  2. http://informaticahb.blogspot.com/2009/03/cronicas-em-mirandes-pelo-dr-amadeu.html
    O Helder Amigo sacudiu-me com esta evocação do falar mirandês do dr Amadeu Ferreira. Minhas mui queridas terrinhas queridas a coração português! Aqui lhe deixo poeminha autobiográfico de infância em liberdade vivida lá com meu muito saudoso amorinho a essas terrinhas e gentas de uma Miranda da doçura infinita e distante! Aí floriram meus primeiros sonhos e só os sonhos nos fazem grandes para a vida! Hoje, nestes declives de idade, conto 64, mais vivos vivo ainda meus sonhos. Envoltos que estão já da névoa desmemoriada acaso vagando por perdidas vertentes mirandesas de san Martino mesclados na beleza imorredoura da paisagem. Em lídimo nirandês amaria lhe grafar este meu despretencioso registo, Helder Amigo, mas o «mirandês vivo» que por meus 7, 9 anos falei em andanças da ribeira da Angueira em meu tão nobre San Martino, esse mirandês vivo lhe dizia se esfumou se efumou também por quebradas com seus ecos já sumidos pelo tempo, quebradas e recantos recônditos de escondidos ninhos hoje relembrados! Tudo se esfuma é lei inexorável... Até que a Eternidade nos devolva quanto amámos e acalentámos com todos os intactos devaneios que nos moldaram a vida!
    Lá vai então o poeminha:
    Eu ainda menino…
    Por San Martino:
    Lo rapazo dla professora anda a la scola, la rapaza nó.
    O forte brado: Gaitas-de-foles, piruetas festivas, saltimbancos.
    A ciganita a toda a hora pedinchava: Uma codinha, e danço!
    Os pulos loucos, os paulitos: Mirandum se fui a la guerra.
    Num sei quando benerá.
    Se benerá pula Páscua se pur la Trenidá.
    Minha primeira comunhão,
    e eu com um ar deprimido a posar a eterno retrato.
    Ribeira, sombras mansas, decadentes chorões.
    Cegonhas a amplo voo.
    Tortuosos caminhos, fontanários, água borbulhante.
    Longas peregrinações, vadiagem, até ao pôr-do-sol, p’las leiras.
    Vozes limpas, ancestrais, cantarolai-me La Çarandilhera.
    Voltarei outra vez a ser menino.

    ResponderEliminar
  3. Amigo Ôchoa, eu sabia que o Amigo, amante de todas as culturas, amante da Paz entre os homens ia gostar do dialecto das suas origens.
    Viva o Mirandês, o Setubalês e todos os dialectos que os Povos de Deus criaram!
    Vale, Amigo Ôchoa!

    ResponderEliminar

Pin It button on image hover